معرفی نمک سدیم هیپوکلریت

سلام دوستان. همانطور که از عنوان مطلب متوجه شدید، امروز درباره یک نمک یا همان ترکیب یونی به نام سدیم هیپوکلریت صحبت می‌کنیم. این نمک با فرمول شیمیایی NaClO  و جرم مولی 74.44217 گرم بر مول، از دو یون هیپوکلریت (^- ClO) و سدیم (Na⁺) تشکیل شده است که در شکل فوق ملاحظه می‌کنید. محلول آن در گندزدایی و ضد عفونی کردن کاربرد دارد و با نام آب ژاول یا وایتکس نیز شناخته می‌شود. (همان مایع سفید‌کننده)

محلول سدیم هیپوکلریت رنگی متمایل به زرد و بویی تند و زننده دارد. این محلول همچنین ناپایدار است و به تدریج، تجزیه شده و گاز کلر آزاد می‌کند. در نظر داشته باشید که این محلول سمی است و باید نکات ایمنی را در رابطه با آن رعایت کرد.

این ماده نوعی سفید کننده بر پایه کلر است. این نوع سفید کننده‌ها، با ایجاد کلر فعال (کلر یا یون‌هایی از آن که خاصیت میکروب‌کشی و سفیدکنندگی دارند) در محیط، آن را ضدعفونی می‌کنند. محلول هیپوکلریت سدیم نیز با آزاد کردن یون هیپوکلریت، خاصیت سفید‌کنندگی از خود بروز می‌دهد.

روش‌های زیادی برای تهیه سدیم هیپوکلریت و آب ژاول کاربرد دارند؛ اما متداول ترین آنها، دمیدن گاز کلر به درون مخزن سود سوزآور یا همان سدیم هیدروکسید (NaOH) است. معادله واکنش این فرآیند را در زیر مشاهده می‌کنید.

Cl₂ + 2NaOH → NaClO + NaCl + H₂O

چنان که گفته شد،  محلول سدیم هیپوکلریت (برای مصارف خانگی در غلظت 2 تا 8 درصد و در برخی موارد دیگر، غلظت‌های بیشتر) در گندزدایی کاربرد دارد و با نام آب ژاول (Eau de Javel) شناخته می‌شود. این محلول توسط کلود لوئی برتوله، شیمیدان فرانسوی و در کارگاهی واقع در قصبه ژاول پاریس کشف شد (علت نامگذاری آن به آب ژاول نیز همین است)

این محلول معمولا علاوه بر سدیم هیپوکلریت، حاوی سدیم هیدروکسید نیز می‌باشد تا تجزیه آن را کند سازد (این ماده با کلر آزاد شده از تجزیه محلول واکنش می‌دهد و دوباره سدیم هیپوکلریت و آب آزاد می‌کند) همچنین مواد دیگری نیز در مصارف مختلف به آن افزوده می‌شود؛ مانند اسانس‌هایی معطر برای ایجاد بوی مناسب.

همانطور که گفتیم محلول سدیم هیپوکلریت سمی است و باید آن را با احتیاط استفاده کرد. تماس چشم یا پوست با این محلول بسته به غلظت می تواند باعث تحریک خفیف تا سوختگی شدید شود. در این صورت باید بلافاصله محل مورد نظر را با آب فراوان شست و شو داد. در صورت بلع این ماده باید فورا شیر یا آب نوشید. در صورت استنشاق بخارات هیپوکلریت سدیم  محل را ترک کرده و به دنبال هوای تازه باشید.

توجه داشته باشید که واکنش آمونیاک و هیپوکلریت سدیم موجب آزاد شدن گازی بی‌رنگ و سمی به نام مونوکلرامین (NH₂Cl) می‌شود. (طبق معادله زیر) لذا هرگز این دو ماده را با هم مخلوط نکنید.

NH₃ + NaClO → NH₂Cl + NaOH

امیدوارم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد. تا مطالب بعدی، بدرود!